Ελβετία Πόσο Φιλόξενη Είναι για τους Πρόσφυγες?
Πόσο φιλόξενη είναι η Ελβετία για τους πρόσφυγες;
Περισσότεροι από έξι εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία από τη ρωσική εισβολή. Μια σύγκριση με την προηγούμενη εισροή προσφύγων το 2015 δείχνει ότι - εκτός από τη γεωγραφική θέση των χωρών - η πολιτική και η αλληλεγγύη του πληθυσμού διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στον καθορισμό των χωρών στις οποίες θα καταφύγουν οι άνθρωποι.
"Μπορούμε να το κάνουμε!" Η Angela Merkel, η
Γερμανίδα καγκελάριος είπε πρίν λίγα χρόνια. Αναφερόταν στον αυξανόμενο αριθμό
προσφύγων που έρχονται στην Ευρώπη μετά τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Η
γερμανική αισιοδοξία γρήγορα εξαφανίστηκε καθώς οι εικόνες από υπερπλήρεις
σιδηροδρομικούς σταθμούς κυριαρχούσαν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Τα δεξιά κόμματα,
που αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό τους
αιτούντες άσυλο, πανηγύρισαν τη μία εκλογική νίκη μετά την άλλη αυξάνοντας τα
ποσοστά τους με την αρνητική τους στάση προς τους πρόσφυγες. Και τα κράτη μέλη
της ΕΕ μάλωναν για το ποιος θα έπρεπε να δεχτεί και πόσους πρόσφυγες. Τι μας λένε όμως τα
στοιχεία; Ποιες χώρες επηρεάστηκαν και σε
ποιο βαθμό; Ένας τρόπος για να εκτιμηθεί αυτό είναι ο υπολογισμός του αριθμού
των προσφύγων που δέχθηκε μια χώρα σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού της. Το
2015 για παράδειγμα, ένα ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό προσφύγων κατέληξε στην
Ουγγαρία και την Αυστρία. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από τη συχνά χρησιμοποιούμενη
«βαλκανική οδό» από πρόσφυγες από τη Συρία, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν που ήθελαν
να φτάσουν στην κεντρική Ευρώπη μέσω των Σκοπίων και της Σερβίας. Σχεδόν όλα τα
κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας –καθώς και της Ισλανδίας,
του Λιχτενστάιν, της Νορβηγίας και της Ελβετίας– ανήκουν στον χώρο Σένγκεν,
όπου οι συνοριακοί έλεγχοι έχουν ουσιαστικά καταργηθεί. Κυρίως περιπολούνται
μόνο τα εξωτερικά σύνορα, ένα από αυτά τα σημεία ελέγχου βρίσκεται μεταξύ
Ουγγαρίας και Σερβίας.
Οι αιτήσεις ασύλου πρέπει να υποβάλλονται μόνο εντός του χώρου Σένγκεν. Την ευθύνη για την επεξεργασία τους φέρει η χώρα στην οποία φθάνει για πρώτη φορά ο αιτών άσυλο. Το 2015, η Ουγγαρία είχε να διαχειριστεί πολλά από αυτά, καθώς η χώρα ήταν το σημείο εισόδου για πολλούς πρόσφυγες.
Ενώ ήταν μακριά από τα δρομολόγια των πτήσεων, οι
Σκανδιναβικές χώρες, ειδικά η Σουηδία, επιλέγονταν συχνά ως τελικοί προορισμοί.
Ένας υψηλότερος από τον μέσο αριθμό προσφύγων κατευθύνθηκε επίσης προς τη
Γερμανία και σε απόλυτους αριθμούς, ο μεγάλος βόρειος γείτονας της Ελβετίας
έλαβε τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων ασύλου στην Ευρώπη τα προηγούμενα χρόνια.
Σε σύγκριση με άλλες χώρες, τα ποσοστά ασύλου στην Ελβετία παρέμειναν χαμηλά.
Σε πολλά κράτη το ποσοστό των αιτούντων άσυλο στον πληθυσμό ήταν σημαντικά
χαμηλότερο, συμπεριλαμβανομένων των γειτόνων της Ελβετίας, της Γαλλίας και της
Ιταλίας.
Η αναταραχή στο Αφγανιστάν είχε μικρό αντίκτυπο στην
κεντρική και δυτική Ευρώπη
Μετά την κορύφωση του 2015 - 2016, ο αριθμός των αιτούντων άσυλο στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υποχώρησε γρήγορα. Η Ελβετία δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Η μείωση στην Ουγγαρία και τη Σουηδία, όπου υποβλήθηκε ιδιαίτερα υψηλός αριθμός αιτήσεων ασύλου το 2015, ήταν ακόμη πιο δραματική. Και οι δύο χώρες σκλήρυναν την πολιτική τους για το άσυλο ως απάντηση στις μεγάλες εισροές ανθρώπων. Επί προέδρου Βίκτορ Όρμπαν, η Ουγγαρία έλαβε δραστικά μέτρα: υψώθηκε ένας φράχτης για να εμποδίσει τους πρόσφυγες να περάσουν τα σερβο-ουγγρικά σύνορα. Όπως έδειξαν τα επόμενα χρόνια, η Ουγγαρία κράτησε με επιτυχία τους αιτούντες άσυλο μακριά από το εσωτερικό της χώρας.
Το 2020 η πανδημία του κορωνοϊού ώθησε το μεταναστευτικό κίνημα να πέσει σε χαμηλά επίπεδα παγκοσμίως. Για να αποφευχθεί η εξάπλωση του ιού, τα σύνορα παρακολουθούνταν στενότερα, τα αεροπλάνα καθηλώθηκαν, ενώ τα πλοία παρέμειναν στα λιμάνια. Αυτό έκανε τη φυγή πιο δύσκολη. Ακόμη και μετά το πραξικόπημα των Ταλιμπάν του 2021 στο Αφγανιστάν, δεν υπήρξε κλιμάκωση του αριθμού των προσφύγων στην Ευρώπη.
Αυτό ήταν πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εκατομμύρια άνθρωποι εγκαταλείπουν όμως τώρα τη χώρα μετά τη ρωσική εισβολή.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τώρα κάτι που συχνά ξεχνιέται όταν
συζητάμε για τους πρόσφυγες: Οι περισσότεροι δεν πάνε μακριά αλλά καταλήγουν σε
χώρες που γειτνιάζουν με την περιοχή της κρίσης. Αυτές οι χώρες βρίσκονται
πλέον στην Ευρώπη.
Σε σύγκριση με τους γείτονες της Ουκρανίας, η Ελβετία επηρεάζεται ελάχιστα. Η πλειοψηφία των Ουκρανών προσφύγων βρίσκεται σε γειτονικές χώρες – Πολωνία, Μολδαβία και Ουγγαρία.
Ωστόσο, από τα μέσα Απριλίου περίπου 40.000 Ουκρανοί
πρόσφυγες έχουν καταγραφεί στην Ελβετία – όσο και ο συνολικός αριθμός των
αιτούντων άσυλο για ολόκληρο το 2015.
2022: Ευρεία αλληλεγγύη αντί για άμυνα είναι η επιλογή των
Ευρωπαίων
Παρόλο που έρχονται περισσότεροι πρόσφυγες από ό,τι το 2015,
η διάθεση στην Ελβετία είναι ολοφάνερα διαφορετική: η αλληλεγγύη με όσους κατορθώνουν
να δραπετεύσουν από τον πόλεμο είναι σημαντική και ιδιώτες φιλοξενούν
οικογένειες για να μειώσουν το βάρος στα Ελβετικά κέντρα ασύλου.
Οι πρόσφυγες από την Ουκρανία επωφελούνται από το «Κατάσταση
Προστασίας S» που ισχύει στην Ελβετία. Σε ισχύ από το 1998, το καθεστώς δεν
εφαρμόστηκε ποτέ στους πρόσφυγες. Τους προσφέρει μια γρήγορη διαδρομή προς τα
δικαιώματα διαμονής χωρίς να χρειάζεται να περάσουν από την πλήρη διαδικασία
ασύλου. Επιπλέον, όπως εκείνοι των οποίων οι αιτήσεις για άσυλο γίνονται
προσωρινά δεκτές, έχουν δικαίωμα στέγασης και ιατρικής περίθαλψης. Τα
κυβερνώντα πολιτικά κόμματα της Ελβετίας έδωσαν την έγκριση της πλειοψηφίας σε
μια γρήγορη και απρόσκοπτη αποδοχή Ουκρανών προσφύγων.
Το 2015, η υποδοχή δεν ήταν τόσο ζεστή. Μια ματιά στα δελτία τύπου που εκδόθηκαν εκείνη την εποχή από τα μεγάλα ελβετικά πολιτικά κόμματα δείχνει μια δυσπιστία προς αυτούς που ζητούν άσυλο. Το δεξιό Λαϊκό Κόμμα προειδοποίησε σε δελτίο τύπου ότι οι νέες αφίξεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν γκετοποίηση, εγκληματικότητα και κοινωνική ένταση. Το Ριζοσπαστικό Φιλελεύθερο Κόμμα επέμεινε ότι οι πρόσφυγες από τη Συρία θα πρέπει να γίνονται δεκτοί μόνο προσωρινά και θα πρέπει να επιστρέψουν στα σπίτια τους μόλις τελειώσει ο πόλεμος – και, όπως το κεντρώο κόμμα CVP (σήμερα γνωστό ως «το Κέντρο»), προειδοποίησε τους Ελβετούς πολίτες κατά των εξτρεμιστών που θα μπορούσαν να είναι ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο στη χώρα.
«Οι ομάδες που ήρθαν τότε ήταν διαφορετικές», λέει η Francesca Falk, ιστορικός και ειδικός στην ιστορία της μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης. «Οι μετανάστες από τη Συρία ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό νεαροί άνδρες και δήλωσαν πρόσφυγες από τον εμφύλιο πόλεμο».
Σύμφωνα με την Κρατική Γραμματεία Μετανάστευσης της Ελβετίας, σήμερα μεταξύ 60% και 70% των μεταναστών από την Ουκρανία είναι γυναίκες και παιδιά. Το 2015, περίπου το 70% των αρχικών αιτήσεων για άσυλο υποβλήθηκαν από άνδρες. Το γεγονός ότι ορισμένες ομάδες φαίνονται πιο ευπρόσδεκτες στην Ελβετία από άλλες φαίνεται από ένα δελτίο τύπου του Λαϊκού Κόμματος για την τρέχουσα κατάσταση των προσφύγων. Απαιτεί ότι οι ουκρανικές οικογένειες δεν πρέπει «να αναμιγνύονται με άνδρες, κυρίως μουσουλμάνους μετανάστες ασύλου».
Οι πολιτικοί έχουν μεγάλη επιρροή στους Ελβετούς πολίτες στο
πώς αντιλαμβάνονται τις ομάδες προσφύγων, λέει ο Falk. «Σε αντίθεση με την
Ελβετία, που υπήρχε μια μουδιασμένη έκπληξη σχετικά με το ποσοστό μόνο ανδρών
μουσουλμάνων, υπήρχε μεγάλη προθυμία να τους
δεχτεί η Γερμανία το 2015», λέει. «Το «Μπορούμε να το κάνουμε» της Μέρκελ!
παρείχε υποστήριξη από πολιτικούς. Στην Ελβετία δεν υπήρχε κάτι τέτοιο».
Η αιτία της φυγής από μία εμπόλεμη χώρα παίζει συγκεκριμένο ρόλο, αλλά και «ο τρόπος με τον οποίο γίνονται αντιληπτές οι ομάδες προσφύγων είναι καθοριστικός για το πώς αντιμετωπίζονται.», λέει ο Falk.
Θα αντέξει η τρέχουσα ευρεία αλληλεγγύη για τις ουκρανικές
οικογένειες ή θα μετατραπεί σύντομα σε απογοήτευση; Ο Φαλκ βλέπει δύο σενάρια.
Στο πρώτο, η υποστήριξη μειώνεται. Υπάρχουν ήδη αρχικές ενδείξεις για αυτό,
καθώς ορισμένα προνόμια για τους πρόσφυγες έχουν εξαλειφθεί. «Σύμφωνα με τους
κανόνες που εισήχθησαν πρόσφατα, οι μετανάστες από την Ουκρανία δεν μπορούν
πλέον να επιλέξουν ελεύθερα πού θέλουν
να μείνουν στην Ελβατία», λέει.
Σε αυτό που ο Falk θεωρεί ως το πιο αισιόδοξο σενάριο, η τρέχουσα εισροή προσφύγων θα μπορούσε να εγείρει ζητήματα που δεν έχουν συζητηθεί στο παρελθόν, όπως οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων. Εάν το «Κατάσταση Προστασίας S» λειτουργεί καλά, τότε αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη γενική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για τους αιτούντες άσυλο στην Ελβετία, λέει.
Η Ελβετία είναι μία χώρα οργανωμένη σε όλους τους τομείς και μπορεί να δεχτεί πρόσφυγες αντιμετωπίζοντας τους με σεβασμό, κατανόηση, αλληλεγγύη και εξαιρετικές συνθήκες διαβίωσης. Οι πολίτες της χώρας αποδέχονται και βοηθούν ανεξάρτητα από τις κρατικές δομές. Οι Ουκρανοί πρόσφυγες είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό γυναίκες και παιδιά απόφοιτοι τριτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και εξειδικευμένοι τεχνίτες αν και το ποσοστό ανδρών είναι εξαιρετικά μικρό σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια και από άλλες χώρες πρόσφυγες. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Ελβετούς πολιτικούς αλλά και τους πολίτες καθώς αντιλαμβάνονται ότι οι Ουκρανοί είναι πρόσφυγες που έρχονται λόγω του πολέμου και όχι για οικονομικούς λόγους ή για να εκμεταλλευτούν τις Ελβετικές κρατικές παροχές.
Σύνταξη: ellinesradio.gr Κώστας Κανάκας
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Ουκρανία Ετοιμάζεται Οικονομική Στήριξη Μαμούθ Νέο Σχέδιο Μάρσαλ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Θυμάστε την Υπόθεση Στρος Καν? Σεξ Πολιτική κ Δ.Ν.Τ.
